Priručnik za pravnike i saradnike* u pravnim pitanjima iz oblasti rodno zasnovane diskriminacije u oblasti rada u Bosni i Hercegovini (u daljem tekstu: Priručnik) trebalo bi da posluži kao vodič svima koji se interesuju na koji način mogu da pravno štite prava iz oblasti rodno zasnovane diskriminacije u Bosni i Hercegovini (u daljem tekstu: BiH), bili oni/ one pravnici koji rade u centrima za pružanje besplatne pravne pomoći, advokati, aktivisti u organizacijama za ljudska prava, borkinje za rodnu ravnopravnost, članovi organizacija koje se bave različitim djelatnostima koje se dotiču antidiskriminacionih propisa, grupe koje su usmjerene na rodnu ravnopravnost, javni službenici ili pak samo zainteresovani građani.
U ovom Priručniku neće biti previše riječi o teorijskim pitanjima u vezi s rodno zasnovanom diskriminacijom jer će fokus biti stavljen na zaštitu konkretnog prava na međunarodnom i pogotovo domaćem nivou u BiH. Sve informacije i primjeri u ovoj knjizi su informativnog karaktera i nisu pravno obavezujući. Pravno obavezujući akti su samo i isključivo propisi objavljeni u službenim glasilima u okviru organa lokalne samouprave, kantona, entiteta i države. Preporučujemo da se u slučaju bilo kakve nedoumice pogledaju isti ili da se od nadležnih tijela potraži potrebna informacija. Sistematika ovog Priručnika prati kurikulum koji su razvili autori za potrebe Specijalizovanih edukativnih treninga za pružaoce besplatne pravne pomoći na temu rodno zasnovane diskriminacije na tržištu rada u BiH, koji je naručio i sproveo u praksi Helsinški parlament građana Banja Luka tokom 2022. i 2023. godine. Ovi treninzi su osmišljeni kao specijalizovani kurs za pravnike praktičare u okviru kojeg se održavaju tri modula, i to: Modul I – Opšti pravni okvir u vezi sa rodno zasnovanom diskriminacijom na radu; Modul II – Domaći mehanizmi i standardi zaštite u vezi sa rodno zasnovanom diskriminacijom na radu; Modul III – Međunarodni mehanizmi i standardi zaštite u vezi sa rodno zasnovanom diskriminacijom na radu.
U prvom dijelu Priručnika pod nazivom „Opšti pravni okvir” dat je pregled međunarodnopravne i domaće regulative u vezi s ljudskim pravima i zabranom diskriminacije uopšte, kao i u odnosu na pol i rod. U njemu su analizirani međunarodni instrumenti donijeti od strane Organizacije ujedinjenih nacija (u daljem tekstu: UN), Savjeta Evrope, Međunarodne organizacije rada (u daljem tekstu: MOR) i Evropske unije (u daljem tekstu: EU; Unija), kao i domaći ustavni i zakonski propisi na svim nivoima.
Drugi dio pod nazivom „Mehanizmi zaštite u domaćem pravu” govori o inspekcijskim, građanskopravnim, krivičnopravnim, ustavnopravnim i posebnim načinima borbe za ravnopravnost (zaštita koju pruža Institucija ombudsmena za ljudska prava BiH, gender centri, medijacija, radu i mogućnostima zaštite od strane parlamentarnih radnih tijela i zaštiti kroz ministarstva. U njemu su obrađene osnovne informacije, mogućnosti pokretanja postupaka, stranačka legitimacija i sl., u okviru postupaka na svim nivoima u BiH.
U trećem dijelu koji se zove „Mehanizmi zaštite u međunarodnom pravu” objašnjeni su međunarodnopravni mehanizmi zaštite u slučaju diskriminacije, i to putem Evropskog suda za ljudska prava, organa UN i MOR-a, kao i osnovne informacije, mogućnosti pokretanja postupaka, stranačka legitimacija i sl. u okviru ovih postupaka.
Prilikom izrade ovog Priručnika, korišćen je pravni metod, tako da je predmet istraživanja bio pravni okvir BiH, njenih entiteta, distrikta, kantonâ i organa lokalne samouprave, kao i međunarodnih organizacija kroz logičko i jezičko povezivanje i tumačenje normi i odluka. Pored normativnog, korišćen je i komparativno-pravni metod, kako su analizirani propisi, praksa i pravni standardi više međunarodnih organizacija. Pri istraživanju je korišćen multidisciplinarni pristup, ali sa jakim osloncem na pravo i pravne standarde.
Dejan Lučka je napisao: I dio „Opšti pravni okvir”; u II dijelu „Mehanizmi za zaštitu u domaćem pravu” 3. i 4. cjelinu „Krivični postupci” i „Ustavnopravna zaštita”, a u 5. cjelini „Posebni oblici zaštite” potcjeline 5.4. „Uloga parlamenata” i 5.5. „Uloga ministarstava”; u III dijelu „Mehanizmi za zaštitu u međunarodnom pravu” 1. cjelinu „Postupak pred Evropskim sudom za ljudska prava”.
Predrag Raosavljević je napisao: u II dijelu „Mehanizmi za zaštitu u domaćem pravu” 1. i 2. cjelinu „Inspekcijski postupci” i „Građanski postupci”, a u 5. cjelini „Posebni oblici zaštite” potcjeline 5.1. „Institucija ombudsmena za ljudska prava”, 5.2. „Gender centri” i 5.3. „Medijacija”; u III dijelu „Mehanizmi za zaštitu u međunarodnom pravu” 2. cjelinu „CEDAW mehanizam”, 3. cjelinu „Mehanizam MPESK-a”, 4. cjelinu „Univerzalni periodični pregled – UPR” i 5. cjelinu „Postupak pred Međunarodnom organizacijom rada”.
Priručnik možete pročitati ovdje.
